کارگاه آموزشی انجمن طرفداران توسعه انزلی "توسعه و اثرات اکولوژیک تالاب بین الملی انزلی"
عصر روز سه شنبه مورخ 12 بهمن ماه ۹۵ کارگاه آموزشی کمیسیون محیط زیست انجمن طرفداران توسعه انزلی با عنوان "توسعه و اثرات اکولوژیک تالاب بین الملی انزلی" در دفتر انجمن با حضور جمعی از شهروندان حامی محیط زیست برگزار شد. در این جلسه که با حضور دکتر فریبرز جمالزاد فلاح عضو هیئت علمی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی رشت به عنوان مدرس برگزار گردید،
به بحث پیرامون اهمیت تالاب ، فواید آن از لحاظ تنوع زیستی، ژنیتیکی، هیدرولوژیکی و اکولوژی و همچنین مشکلات و موانع توسعه انزلی پرداخته شد که در اینجا خلاصه ای جامع از بحث های مهم این کارگاه را به سمع و نظر خوانندگان محترم می رسانیم.
تالاب انزلی از دیر باز نقش بسزایی در اقتصاد و توسعه محلی شهرستان انزلی ایفا کرده است. چه از نظر صنعت شیلات و دارا بودن منبع بزرگ زیستی و ژنتیکی برای بسیاری از موجودات آبزی، و چه از نظر توریسم و نقشی که در اقتصاد ناحیه ایفا می کند. ولی متاسفانه در چند سال اخیر به علت کوتاهی مسئولین مربوطه و همچنین تخصیص بودجه کم و نامناسب، این تالاب را به سمت نابودی سوق داده است. به طوری که در حال حاضر این تالاب در لیست سیاه مونترو قرار دارد و اگر همچنان روند خشک شدن تالاب ادامه پیدا کند در آینده ای نه چندان دور شاهد فاجعه بزرگ محیط زیستی در سطح منطقه و همچنین در سطح ملی خواهیم بود. در این بین نقش سازمان های مردم نهاد (NGO)به عنوان حلقه ی واسط بین مردم و مسئولین بیش از پیش به چشم می خورد. متاسفانه در ایران و بخصوص در استان گیلان، مردم به علت نداشتن اطلاعات کافی در مورد محیط زیست در مطالبه گری از مسئولین بسیار ضعیف عمل می کنند.
از این رو است که سازمان های مردم نهاد باید با آگاهیدادن و پیگیری نمودن مداوم مردم ،نقش مطالبه گرانه موثری را در جهت احقاق حقوق مردم ایفا نمایند. همچنین با فرهنگ سازی محیط زیستی می توانند سطح آگاهی و رفتاری مردم را در مورد مسائل و رفتار های محیط زیستی بالا ببرند. مسئله ی دیگر بحث توریسم است که متاسفانه به دلیل احمال کاری مسئولین و عدم فراهم آوری زیر ساخت های مناسب در شهر از این پتانسیل طبیعی شهر و مردم آن را بی بهره ساختند. در سطح دنیا ، تالاب ها یکی از مهم ترین عوامل جذب توریسم و رونق اقتصادی در اطراف خود هستند که متاسفانه در ایران به علت های مختلفی همچون فرهنگی و نداشتن اطلاعات کافی در زمینه توریسم از این امکانات استفاده نشده است چه بسا که با ایجاد امکانات موجود بتوان یکی از ارکان مهم اقتصاد ی را در شهرستان انزلی که در چند سال اخیر با مشکل بیکاری مواجهه هست بر طرف کنیم. از همه ی این بحث ها که بگذریم، می رسیم به مشکلات اصلی تالاب انزلی که در این چند سال به شدت گریبان آن را گرفته است. آ قای دکتر جمالزاد با تاکید بر اهمیت و نقش اساسی آب فرمودند : همانطور که میدانید آب از عناصر مهم طبیعت است که بسیاری از فعالیت های انسانی و غیر انسانی به آن وابسته است. تعدیل آّب و هوای منطقه ، رونق کشاورزی ، صنعت حمل و نقل و ایجاد تمدن های بزرگ در کنار خود فقط بخش کوچکی از فواید آب بر روی این کره ی خاکی می باشد. مواد آلاینده رودخانه ها و دریاها باعث می شوند حجم وسیعی از محیط آبی آلوده شوند. رسوبات دریافت کننده نهایی این آلاینده ها از پیرامون خود خواهند بود. در محیط های آبی رسوبات یکی از شاخص های عمده آلودگی می باشند. این رسوبات منبع مهم آلودگی در آبها در نظر گرفته می شوند. آنها می توانند تحت شرایط خاصی آلاینده ها را آزاد کنند و یا اینکه موجب جذب آلاینده ها برروی سطح خود شوند. آقای دکتر در ادامه افزودند که ، تمام این حرف ها برای این بود که ذهن همگی به سمت مشکل اصلی خشک شدن تالاب سوق پیدا کند. تغییر کاربری اطراف تالاب ، ورود پساب کارخانجات صنعتی و فاضلاب شهری ، و همچنین سموم و کود های شیمیایی همه و همه باعث شده عمق تالاب کاهش پیدا کند و روز به روز به خشک شدن نزدیک شود. بودجه های بسیاری در این چند سال برای رسوب برداری تالاب از سمت دولت اختصاص پیدا کرده است ولی متاسفانه به علت عدم برنامه ریزی و مدیریت متمرکز مناسب هیچ کدام از این راه ها به سرانجام نرسید تا این تالاب هرچه بیشتر به مرگ خود نزدیک شود . آنچه که باعث جنجالی شدن موضوع رسوبات و منشا آن شد مربوط به الویت دادن به کدام یک از عوامل می شد که البته بحث جدی و اختلاف نظری نبود، اختلاف نظر پس از عنوان کردن محل کارگذاری تله های رسوب گیر برای ممانعت از ورود زباله ها و پسماندها بود که اشاره به جذب اعتبارات توسط ادارات ذی نفع در محل کارگذاری تله رسوب گیر و مفید بودن آن پس از نصب توسط اداره آب یا سایر ادارات بود که تله ها باید در ابتدای مسیر آبراهه ها یا انتهای آن قبل از تخلیه به تالاب جایگذاری شود.
از موضوعات مهم دیگر که در بین مردم انزلی بسیار پر طرفدار است، بحث احداث موج شکن انزلی و تاثیر آن در خشک شدن تالاب است .بسیاری از مردم بر این عقیده هستن که احداث این موج شکن کار بیهوده است و فقط صرف بی جهت بودجه ای است که می تواند دوایی بر زخم های مهم تر این شهر باشد. آقای دکتر جمالزاده فرمودند در تحقیقات جدیدی که با همکاری دانشگاه تهران انجام دادیم با اجرای مدل سازی ریاضی و نمونه برداری و ترسیم عمق رسوبات و محل تجمع آنها به این نتیجه رسیدیم که ساخت موج شکن جدید انزلی تاثیر چندانی در خشک شدن تالاب ندارد و در تجمع بیش از حد رسوبات نقش مهمی ایفا نمی کند و همچنین عقب نشینی آب دریا از مهم ترین دلایل خشکی آب تالاب و مک شدن عمق آن است.
بحث رسوبات تالاب انزلی همچنان از موضوعات داغ این روزهای محققین و مسئولین است. کارهای پژوهشی و پروژه های بسیاری تاکنون در این مورد انجام شده که تاکنون راه گشا نبوده و این سئوالات را در ذهن همگان ایجاد می کند که سرانجام تالاب چه خواهد شد؟ آیا امیدی به احیای تالاب هست؟ یا اینکه باید منتظر ماند تا این تالاب به سرنوشتی همچون دریاچه نمک ارومیه دچار شود تا شاید مسئولین به فکر بیفتند؟ همه این موضوعات فقط یک چیز را در ذهن ایجاد می کند که مسئله ی تالاب انزلی مسئله ای منطقه ای نیست بلکه باید در سطح ملی مورد بررسی قرار گیرد و برای احیای آن نیازمند ایجاد کمیته ای ملی و مسئولینی با قدرت اجرایی بالا است و همچنین اجرای مداوم رسوب برداری در مدت طولانی و مداوم با صرف بودجه ای کلان تا بتوان جبرانی باشد بر چند سال احمال کاری مسئولین مربوطه و بتوان از این میراث خدادادی حفظ و نگهداری شود در این بین نمیتوان از آگاهی مردم در زمینه حفظ و احیای تالاب گذشت ، مردمی که بخش زیادی از زندگی روزمره شان به این تالاب بستگی دارد.
محمد امین معصومی : مسئول کمیسیون محیط زیست انجمن طرفداران توسعه انزلی
