انزلی را بهتر بشناسیم

تصویر  1-1  . موقعیت انزلی در استان گیلان

 

 

. دریای خزر

 از بدو تاریخ تا کنون دریای خزر از جهات متعدد در حیات ساکنان منطقه گیلان و بطور کلی در سرنوشت این سرزمین تاثیر قاطع و نقش تعیین کننده ای داشته است .دریای مذکور که در عین حال منبع و منشا اصلی نزولات جوی این منطقه و به تبع آن عامل فرحی و سرسبزی و موجب اصلی کار کشاورزی منطقه بوده است . از جهت ارتباط دریایی ، وجود بندرگاهها و بازرگانی نیز تاثیر شگرفی در اقتصاد این منطقه داشته است . دریای خزر که در حقیقت بزرگترین دریاچه روی زمین است در دوره سوم زمین شناسی پدید آمد و به عقیده پاره ای از زمین شناسان ، زمانی با دریاچه آرال یکی بوده است . طول این دریا از شمال به جنوب حدود 1200 کیلومتر و متوسط عرض آن 300 کیلومتر است . منطقه گیلان بخش کوچکی از حوزه دریای خزر است . استان گیلان حدود 300 کیلومتر مرز آبی با دریای خزردارد . این موقعیت شرائط مطلوبی را برای بهره برداری های مختلف از دریا در این استان  فراهم کرده است که عمده ترین زمینه های آن شامل صید آبزیان ، مبادلات تجاری با کشورهای آسیای میانه و گردشگری می باشد . وجود زمینه های مذکور سبب شکل گیری نقاط جمعیت شهری و روستایی عمده ای در سواحل دریا شده است .

 . موقعیت انزلی در  جنوب دریای خزر

  . شناخت کلی بندر انزلی

بندر انزلى یکى از شهرهاى زیباى گیلان است که از نظر قدمت سابقه چندان زیادى ندارد.
در سال ۸۳۸ هجرى شمسى انزلى به صورت دهکده اى کوچک به عنوان توقفگاه ماهیگیران و شکارچیان دریایى فعال بوده است.

انزلى در محل پیوستن تالاب به دریاى خزر و بر روى رسوب هاى دلتایى آن قرار گرفته و به همین علت شهر از ۳ قسمت تشکیل شده بخش غربى یا انزلى، بخش میانى یا شبه جزیره میان پشته و بخش شرقى به نام غازیان.                                                                                    

این شهرستان در  49  درجه و 28دقیقه طول شرقی   و  37 درجه و 28  دقیقه عرض شمالی  واقع شده است . به دلیل قرار گرفتن در حاشیه دریای خزر دارای خصوصیات نواحی ساحلی می باشد . از شمال به دریای خزر ، از سمت جنوب به شهرستان های رشت و صومعه سرا و از سمت غرب به شهرستان رضوانشهر محدود است .

شهرستان بندر انزلی دارای 1 بخش به نام بخش مرکزی می باشد . بخش مرکزی از ده دهستان مشتمل بر 340 آبادی   ( روستا ، مزرعه ، مکان ) تشکیل شده که نزدیکترین آن ها عبارتند از : دهستان چهارفریضه و دهستان لیجارکی حسن رود ؛ دهستان چهارفریضه دارای  24 آبادی و دهستان لیجارکی حسن رود  شامل10 آبادی می باشد .

  

. آب و هوا

.  تقسیمات اقلیمی گیلان

بنیان گذار هواشناسی ایران آقای دکتر محمود گنجی استان گیلان را از نظر تنوع آب و هوایی و بر اساس تقسیم بندی کوپن به چهار منطقه تقسیم نموده که شامل : معتدل مرطوب ، بحرالرومی ، معتدل جنگلی سرد  و نیمه بیابانی می باشد . آب و هوای مرطوب شامل بخش جلگه ای و کم ارتفاع ساحلی گیلان از رودسر تا هشتپر و حد جنوبی آن را امامزاده هاشم تا راس جلگه ای دلتای سفیدرود می داند . آب و هوای بحرالرومی که شامل نواری از استان گیلان می گردد که در فاصله بین جلگه های پست ساحلی و ارتفاع 1000تا 1500 متر از سطح دریا قرار گرفته اند . آب و هوای معتدل جنگلی سرد که مخصوص نواحی کوهستانی است که درجه گرما به علت ارتفاع پست جغرافیایی تحلیل می یابد . آب و هوای نیمه بیابانی که در استان گیلان منحصر به بخش کوچکی از شهرستان رودبار می شود و سد سفیدرود و دره های شرقی و غربی آن را در بر می گیرد  و نقاطی مانند لوشان و منجیل را شامل می شود .(2)

.  مشخصات اقلیمی بندر انزلی

بندر انزلی در قسمت جلگه ای گیلان واقع شده است و همانطور که گفته شده است سواحل بحر خزر با اعتدال هوا و بارندگی فراوان آن جزء مناطق معتدل و مرطوب محسوب می شود .این ناحیه و بخصوص بندر انزلی دارای یکی از متغیرترین آب و هوای جهان است . تغییرات شدید و ناگهانی هوا با همان شکل که در تابستان دیده میشود در فصل زمستان هم مشاهده می گردد . این تغییرات بحدی ناگهانی است که نمی توان بطور قطعی چگونگی هوا ی فردا را پیش بینی کرد در واقع وضع مولود شکل طبیعی استان می باشد که بصورت نوار باریکی با ساحل پوشیده از جنگل بوده و حاشیه آن کوههایی با ارتفاع قلل متفاوت می باشد .

 

 

 

 

. میزان بارش

استان گیلان از نظر بارندگی با هیچ استان دیگری در کشور وسیع ایران قابل مقایسه نیست و وضعی کاملا استثنایی دارد . بر اساس برآوردهایی که به عمل آمده هر سال حدود 4 در صد حجم کل بارانی که در سطح کشور می بارد در استان گیلان که مساحت آن از یک درصد مساحت کشور هم کمتر است ، فرو می ریزد .متوسط باران سالیانه در گیلان 1270 میلیمتر می باشد که حدود چهار برابر میانگین سالانه سرتاسر ایران است .

انزلی از پربارانترین شهر های ایران است که معدل میزان بارش سالیانه آن به 1951 میلی لیتر می رسد (آمار 25 ساله 1951-1975) . بالاترین میزان بارش در مهرماه و کم باران ترین ماه سال در بندر انزلی تیرماه می باشد این میزان بارش حاصل از بخارآب زیاد دریای خزر می باشد که به علت وجود دیواره بلند رشته کوههای البرز درصد کمی از آن از منطقه گیلان خارج می شود و بارش در انزلی بیشتر به صورت باران می باشد . در سال 1374 در شهر رشت 1507 میلیمتر ، بندرانزلی 1650 میلیمتر  آستارا 1210 میلیمتر و منجیل 177 میلیمتر بود.

جدول 1-1 . معدل میزان بارندگی  در سال 1374

میزان بارندگی  /  ایستگاه	رشت	انزلی	آستارا	منجیل
میزان بارندگی (میلیمتر)	1507	1650	1210	177

به این ترتیب میزان بارندگی سالانه در بندر انزلی با توجه به نقشه پراکندگی باران استان گیلان بیشتر از 1500 میلیمتر در سال نشان داده شده است . معدل تعداد روزهای یخبندان 11 روز در سال است .

  .   آفتاب و گرمای متوسط 

 نیروی آفتاب مهمترین عامل اقلیمی و در عین حال مهمترین پدیده ای است که زندگی را در جهان خاکی مقدور می سازد و چون میزان گرما ( حرارت و دما ) در هر نقطه یا هر ناحیه از زمین بارزترین مظهر این نیرو است ، پس گرما هم به نوبه خود مهمترین عنصر اقلیم یا آب وهوا بشمار می رود   و شایسته است که توجه خاصی بدان مبذول گردد گرمای متوسط سالانه ( درجه حرارت ) در بندر انزلی 7/15 درجه سانتیگراد است . متوسط گرمای دی ماه 2/7 درجه و در تیرماه 1/25 درجه سانتیگراد است و اختلاف آن 6/18 درجه می باشد . حداقل درجه حرارت (11-) درجه سانتیگراد است .

205 روز در سال آسمان بندرانزلی آفتابی و نیمه ابری است و از جمع 160 روزی که در سال آسمان بندرانزلی تمام ابری است،  100 روز یا 60٪ آن مربوط به 6 ماهِ مهر تا فروردین و 60 روز یا 40٪آن مربوط به فروردین تا مهر است .(2)

جدول 1-2 . میانگین و حداقل و حد اکثر مطلق دما

دما    /  ایستگاه	رشت	انزلی	آستارا	لاهیجان
میانگین دما	7/15	4/15	5/16	3/18
حداقل مطلق دما	11-	19-	12-	8/10-
حداکثر مطلق دما	37	38	5/38	4/44

 

 .  متوسط رطوبت نسبی

 منظور از رطوبت یا نم نسبی ، نسبت رطوبت مطلق به مقدار رطوبتی است که هوا در درجه گرمای معین می تواند در خود نگهداری کند . این نسبت به واحد درصد تعیین می گردد  و فرض بر این است که رطوبت نسبی در نقطه اشباع یا تقطیر 100٪ است . متوسط رطوبت نسبی سالانه در ساعت 30:6 صبح 89٪و در ساعت 30:12 ظهر 75٪می باشد و متوسط رطوبت نسبی سالانه 2/83 درصد است که بالاترین مقدار در بین شهرهای ایران را دارا می باشد .(2)

جدول1-3  . درجه حرارت و  رطوبت نسبی بندر انزلی  در ماه های مختلف سال

ماه های سال	معدل درجه حرارت هوا (سانتیگراد)			معدل رطوبت نسبی (%)
	متوسط حداکثر	متوسط حداقل	متوسط روزانه	ساعت 5/6	ساعت5/12	متوسط روزانه
ژانویه	3/10	4	2/7	90	80	85
فوریه	2/10	4	1/7	90	80	85
مارس	6/11	7/5	7/8	91	82	5/86
آوریل	3/16	9/9	2/13	88	78	83
می	7/22	6/15	1/19	91	73	82
ژوئن	2/27	4/19	3/23	88	68	78
ژوئیه	9/29	6/21	8/25	86	64	75
اوت	6/29	4/21	5/25	88	68	78
سپتامبر	8/25	8/18	3/22	5/91	74	75/82
اکتبر	7/21	8/14	3/18	93	5/78	75/85
نوامبر	7/16	9/9	3/13	93	78	5/85
دسامبر	8/12	1/6	4/9	90	79	5/84
سالانه

 

 

 

دی

بهمن

اسفند

فروردین

اردیبهشت

خرداد

تیر

مرداد

شهریور

مهر

آبان

آذر

 

تصویر 1-3 . میزان بارندگی و رطوبت نسبی  و درجه حرارت در ماه های سال

 

.  جریان باد  

انواع بادهایی که به گیلان می وزند عبارتند از

گیلوا : مطلوبترین بادی است که در فصل بهار و تابستان  و از قسمت  شمال,و شمال شرقی( تقریبا با زاویه 45 درجه ) می وزد.

سرتوک : بادشمال شرقی است . در زمستان ریزش برف و در پائیز هم بارندگی به همراه دارد و جزء بادهای مهم به شمار می رود .

گرمش : بادی است که در پائیز و زمستان از سمت جنوب یعنی کوههای البرز می وزد و شدت و سرعت آن زیاد است .

دشته وا : از شمال غرب متمایل به غرب می وزد و غالبا وزش آن در زمستان موجب بارندگی است این باد ، باد غالب نامطلوب است .

خزری : باد شمال غرب متمایل به شمال ( 30 درجه نسبت بیرون وا ) است و در هر فصل که بوزد موجب بارندگی می شود . 

بیرون وا : از شمال می وزد در فصل های بهار و تابستان کم باران است . در فصل زمستان کولاک توام با برف دارد .

                                                                                بندر انزلی سال 1343

 میزان بارش در بندرانزلی بسته به بادهای مرطوبی است که در زمستان از شمال غرب ،در بهار از مشرق ، در تابستان و پاییز از مغرب می وزد این بادهارطوبت دریا را به منطقه رانده و اثر آنها را احتمالا در برخورد با هوای مرطوبی که از دریای مدیترانه رو به مشرق پیش می آید دوچندان می کند . همانطور که گفته شد به دلیل این بادهاست که بندر انزلی از مرطوبترین نقاط ساحلی دریای خزر و ایران است اهمیت مطالعه بادها در بکارگیری و استفاده مفید از جریان ها در فصول مختلف سال می باشد . لذا به بررسی کامل بادهای غالب محلی پرداخته می شود . کلیه بادهایی که در بندرانزلی می وزند .طبق جدول زیر می باشد :

جدول 1-4. معرفی کامل بادهای غالب در بندر انزلی

نوع باد	نام باد با گویش محلی	علامت اختصاری	درجه وزش	جهت وزش
بادهای شمال	1-بیرون وا	N	صفر درجه	شمال
	2- سرتوک	NNE	5/22 درجه	شمال-شمال شرقی
	3- خزری	NNW	5/37 درجه	شمال- شمال غربی
	4-بیرون گیلوا	NE	45 درجه	شمال شرقی
	5- بیرون دشتوا	NW	315 درجه	شمال غربی
بادهای شرق	گیلوا	ENE	5/67 درجه	شرق- شمال شرقی
	خشک گیلوا	E	90 درجه	شرق- شمال شرق
	کنار گیلوا	ESE	5/112 درجه	شرق جنوب شرق
	کوتیم وا	SE	135 درجه	جنوب شرق
بادهای جنوب	سمام	SSE	5/157	جنوب-جنوب شرق
	کناروا	S	180 درجه	جنوب
	آفتاب بشو	SSW	5/202	جنوب
بادهای غرب	1- سیاه وا	SW	225 درجه	جنوب غربی
	2-کناره دشتوا	WSW	5/247 درجه	غرب –جنوب غربی
	3-خشک دشتوا	W	270 درجه	غرب
	4- دشتوا	WNW	5/292	مغرب شمال غربی

از بادهایی که در جدول قبل نام برده شده بادهای گیلوا ،بیرون وا ، بادهای مطبوعی هستند که در فصول گرم می توان از آنها در جهت کوران و تهویه در داخل ساختمان به نحو مطلوبی بهره برد .

. خاک

انواع خاکها در استـان گیلان عبارتـند از :خاکهای جلگه ای مرطوب و نیمه مردابــی ، شن های ماســه ای ، خاک های رسوبــی ، خاک های هیدرومورفیک ، خاک های چمنی نیمه مرطوب ، خاک های شبه چمنی ، شن های ساحلی .

شن های ساحلی : حاشیه باریکی از دریای خزر پوشیده از شن های ساحلی است که از لحاظ تاریخی به دو دسته جوان و قدیمی تقسیم می شوند . خاک های جوان معمولا فاقد پوشش گیاهی است و سطح آنها ارزش زراعی ندارند. پوشش قدیمی در فاصله نسبتا کوتاهی از دریای خزر قرار گرفته است به علت رویش گیاه بر روی آنها مقداری  هوموس در طبقه خاک سطحی بوجود آمده و گاهی دارای مقداری رس و لای می باشد . ارزش زراعی این خاک ها هم زیاد نیست . معمولا به عنوان چراگاه استفاده می شود . واکنش خاک سطحی کمی اسیدی است .نوع خاک در شهرستان بنر انزلی از انواع ذکر شده بالا ، از نوع جلگه ای مرطوب و نیمه مردابی – ساحلی شنی است .(2)

. زلزله

بین واحد ساختمانی رسوبی گرگان – رشت و   واحد البرز – آذربایجان ، گسل بزرگی قرار گرفته که از گرگان تا لاهیجان به صورت شرقی – غربی ادامه می یابد ولی در جنوب لاهیجان روند آن تغییر یافته و روند شمال شرقی – جنوب غربی پیدا می کند . این روند تا حوالی رودبار ادامه یافته و سپس روند جنوب شرقی – شمال غربی پیدا می کند و تا شرق میانه ادامه می یابد . این گسل ها عامل اصلی زلزله خیزی سواحل جنوبی دریای خزر هستند . اطلاعات تاریخی گزارش های گرانبهایی در مورد سابقه وقوع زلزله در این مناطق دارند .در پهنه بندی خطر زلزله ، بندر انزلی در پهنه با خطر نسبتا بالا طبقه بندی شده است .