چه بودیم؟ چه شدیم؟ چه باید کرد؟

شهرها اماکنی هستند که جدا از منطقه جغرافیایی، فضائی بوجود می آورند که نتیجه عملکرد زندگی فعال ساکنین آنست. اگرچه فضا در برگیرنده مکان است، اما فضا امریست اجتماعی که در شبکه تعاملات اجتماعی ساخته میشود. به تعبیر دیگر، افراد جامعه هستند که در شکل گیری فضای شهری نقش اول را ایفا می نمایند.
این گونه است که وقتی وارد یک شهر میشویم با توجه به فضای شهری فی البداهه قضاوتی در ذهن متبادر می گردد که حاکی از میزان آگاهی و فرهنگ و رشد اجتماعی ساکنین آن شهر است.
موضوع را با یک طنز تلخی که اخیراً در محاوره ها رایج شده است شروع می کنیم.
دهقان فداکار پیر شده، چوپان دروغگو عزیز شده، روباه و کلاغ دستشون تو یه کاسه است، حسنک گوسفندان را ول کرده و توی یک شرکت آبدارچی شده، رستم رخشش را فروخت با متور کیف قاپی می کند، آرش کمانگیر معتاد شده ....
این طنز اگرچه اغراق آمیز است و شاید تصویر واقعی از روزگار ما را ترسیم نکند، اما اشاره ای بر بی تفاوتی ها به ارزش های اجتماعی دارد، که در پرسه زمان فدای امیال و خواسته های شخصی می گردد.

ما در شهری زندگی میکنیم که در گذشته نه چندان دور او را دروازه اروپا می نامیدند. ساکنین شهر همه شادیها و غمهای خود را با امواج بزرگترین دریاچه دنیا زمزمه می کردند.

تالاب آن چشم نواز و دلفریب بود و می توانستی ساعتها به تماشای گل های ارغوانی که در پهنای زلال آن روئیده بود بنشینی و شاهد پرواز پرندگان باشی. بلواری داشت با عطر گلهای اقاقیا و بهار نارنج و تندیسها فروشتگان.

ما در شهری زندگی می کنیم که در گذشته نه چندان دور معماری آن به سبک اروپا که هنوز آثار و بقایای آن در گوشه و کنار شهر پیداست و شوربختانه بر اثر بی توجهی میراث فرهنگی به صورت مخروبه خودنمائی می کند و آن گذشته پر رونق شهر را به رخ می کشد، ساکنین آن پیش قدم در استفاده از بسیاری از ابداعات و اختراعات ورود به دوران مدرنیته صنعتی، فرهنگی و اجتماعی دنیا بودند.
ما در شهری زندگی میکنیم که در گذشته نه چندان دور با جمعیتی کمتر از جمعیت فعلی دارای مجهزترین بیمارستان منطقه، 5 سینما و مدرنترین سینما تاتر و مجهزترین استادیوم ورزشی آن روزگار بود و مردم از شهرهای دور و نزدیک برای اشتغال، تحصیل، معالجات پزشکی تاتر وسینما، ورزش، تجارت و استفاده از جذابیتهای گردشگری به این شهر هجوم می آوردند.

ما در شهری زندگی می کنیم که در گذشته نه چندان دور مردمان با فرهنگ که به حقوق و تکالیف شهروندی خود آگاه بودند و به آن عمل می کردند. و البته مدیران شهری مسئول، قانونمند و پاسخگو چون بحرپیماها داشت.
اکنون بر ما چه گذشت؟ شهرمان را به مخروبه تبدیل کردیم، ساحل را برخود بسته ایم، تالاب را با آلودگیها و تجاوز به حریم آن خشکانیده ایم، در بلوار، این بوستان بی نظیر، بجای بوی اقاقیا وبهار نارنج، بوی مشئمز کننده فاضلاب و افیون به مشام می خورد. بی قوارگی و آشفتگی بر شهر سایه افکنده، سیمای شهر و مبلمان شهری که نخستین جلوه هائی است که در ذهن و حافظه هر بیننده باقی می ماند، هیچ نوعی مشخصه ای را از هویت شهر تداعی نمی کند. طرحهای عمرانی نیمه کاره رها شده همچون زخم کهنه و لاعلاجی بر پیکر شهر خودنمائی می کند.
راستی بر ما چه گذشت؟ زباله را در هر کوی و برزن ریخته ایم و با بهداشت و پاکیزگی محیط زیست آشکارا به ستیز برخاسته ایم. به حریم آبراهه ها تجاوز می کنیم، معابر عمومی پیاده رو و ماشین رو را تصرف می نمائیم حتی خود را از قید مطالبه حقوق شهروندی خویش و تعهدات تکالیف شهروندی رهانیده ایم.

ما در شهری زندگی می کنیم که نام منطقه آزاد تجاری را به یدک می کشد و بنا به آمارهای رسمی بالغ بر 17% آمار غیر رسمی بالغ بر 27% بیکاری که رتبه اول در استان! که نه شاید در کشور محسوب می شود را دارد. 

واقعاً بر ما چه گذشت؟ این یک پرسش است! چه چیزی سبب این همه عقب ماندگی شهر ما شده است؟ انقلاب اسلامی ما؟ 8 سال دفاع مقدس؟ تحریمها توسط ابر قدرتهای جهانی؟ خوب اینها در کل مملکت اتفاق افتاده است. اما شهرهای اطراف و حتی دهستانهای دور و نزدیک از ما پیشی گرفتند!

در شهر که پرسه می زنیم در محافل عمومی از مدیران شهری گله مندیم! در تماس با آنها، ابتدا همراهی می کنند و اشک می ریزند آنها شهروندان را نجیب و متمدن می دانند، اما با روش وعده درمانی همه را راضی بر می¬گردانند. سالهاست که این شیوه نخ نما شده را ادامه می دهند. البته خود مدیران شهری هم به نخ نما شده را ادامه می دهند. البته خود مدیران شهری هم به نخ نما شدن چنین شیوه برخورد اعتقاد پیدا کردند! چرا که در نشست خبر به مناسبت روز شوراهای اسلامی برگزار گردید اذعان شده که «با وعده دادن و حرف زدن به جائی نمی رسند» حال اگر نیمه پر لیوان را ببنیم، شاید در 3 سال باقی مانده، در عملکرد شورای اسلامی تفاوتهائی را شاهد باشیم. اما مدیران شهری ما یک طرف مشکل شهرماست طرف دیگر مشکل ما خودمان هستیم. ما هنوز منتظر دهقان فداکاریم، می خواهیم رستمی را بیابیم که با رخشش هویت شهروندی ما را به ما برگرداند. ما انتظار داریم که آرش بیاید تا حدود و ثغور تکالیف و حقوق شهروندی ما را تعیین نماید. بی خیال از اینکه روباه و کلاغ دست به دست هم داده اند و همراه با چوپان درغگو این مردمان نجیب و متمدن را سر میدوانند.

آنهائیکه وارد شهر می شوند این وضعیت اسف بار را می بینند در مورد ما چه قضاوتی دارند؟ ما چه قضاوتی در مورد خودمان داریم؟ شهر ما ملک مشاع ماست که پدران ما با آن گذشته ای که وصف آن رفته به ما تحویل دادند.

بیائیم زیر چتر سازمانهای مردم نهاد حقوق و تکالیف شهروندی خود را بشناسیم، ارزشهای اجتماعی و منافع عمومی مان را فدای امیال و خواسته های شخصی نکنیم، راه را برای ورود به جامعه مدنی هموار نمائیم، تکالیف شهروندی خود را که به حکم شهرنشینی در قبال حقوق شهروندی بعهده گرفته ایم، انجام دهیم مطالبات به حق خود را با زبان مدنی و روشی معقول مطرح و مصراً پی گیری نمائیم. در احراز حقوق پایمال شده مان یک جانبه منفعل نشویم و مقهورانه مغلوب بی عملی ها نگردیم. این حق ماست که شهری آباد داشته باشیم.