متن کامل سخنرانی ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران در همایش ملی سازمان‌های مردم نهاد

متن کامل سخنرانی در همایش ملی سازمان‌های مردم نهاد

-

شناسه خبر: 82713 - 

چهارشنبه 22 مرداد 1393 - 20:56

بسم الله الرحمن الرحیم

الحمدلله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا و نبینا محمد و آله الطاهرین و صحبه المنتجبین

روز بسیار خوبی برای این‌جانب، هیئت وزیران و وزارت محترم کشور است که در جمع پر خیر و برکت سازمان‌های مردم نهاد، می‌توانیم نظرات شما را بشنویم و استفاده کنیم و نکات مورد نظر را خدمت شما ارائه نماییم.

دولت‌ها در دوران کهن وظایف بسیار محدودی داشتند. معمولاً ایجاد نیروی مسلح و ارتش، راه‌ها و امنیت جامعه و کشور در برابر هجوم بیگانه و ناامنی‌های داخلی توسط خود مردم اداره می‌شد و لذا شما می‌بینید که در قرن‌های گذشته دارالحکومه کنار مسجد، بازار و مرکز سپاه تشکیل می‌گردید. شما در میدان امام اصفهان که یکی از نمونه‌های بزرگ تمدنی کشور است که آثار آن به جای مانده، می‌بینید که چطور بازار، مسجد، مدرسه و محل حکومت در یک میدان و فضا در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند.

در دوران مدرن، دولت‌ها به تدریج توسعه یافتند و مسئولیت‌های سنگینی را بر عهده گرفتند و برخی دولت‌ها مثل دولت‌های سوسیالیستی تقریباً همه وظایف را بر عهده گرفتند. حتی آنجا که وظیفه بازار، اصناف و بخش خصوصی بود، همه را دولت‌ها بر عهده گرفتند.

به تدریج معلوم شد که دولت قادر نیست همه امور کشور و نیازمندی‌های جامعه و هر آنچه یک کشور نیازمند است را بر عهده گیرد و لذا برای وظایف دولت و سازمان‌های غیردولتی تقسیم بندی‌هایی صورت گرفت. لذا وظایفی بر دوش سازمان‌های غیردولتی نهاده شد. البته معنایش این نیست که ما NGO یا «سمن‌ها» را از تمدن غرب آموختیم. در جوامع اسلامی و ایران از دیرباز، سازمان‌ها و نهادهای غیردولتی در بسیاری از زمینه‌ها فعال بودند. بسیاری از نهضت‌ها و انقلاب‌ها اگر به پیروزی رسید، در سایه ساماندهی و سازماندهی سازمان‌های غیردولتی بوده است. و آنجایی که سازمان‌های غیردولتی فعال نبودند، دولت‌ها دچار شکست شده‌اند.

ما [در تقویم سیاسی کشورمان] هم چهارده و هم بیست و هشت مرداد داریم. چهارده مرداد آن زمانی است که روحانیت، اصناف، بازار، اجتماعات و گروه‌های سیاسی که در زمان مشروطه به نام فتوت، مروت و تشکل‌هایی که فعال بودند، توانستند انقلابی را در برابر استبداد به ثمر برسانند و عدالت‌خانه و مجلس شورای ملی را تشکیل دهند و انتخابات را برگزار کنند.

انقلاب مشروطه نهضت و انقلاب مردمی بسیار بزرگی بود که علما، بزرگان، صاحب‌نظران، روشنفکران و فرهیختگان در سایه همین تشکل‌های غیر دولتی توانستند پیروز شوند. و آن زمانی که تکیه دولت به سازمان‌های غیر دولتی کم شد، همان حادثه کودتای 28 مرداد تکرار شد. هر دو حادثه را در ماه مرداد شاهد هستیم.

انقلاب اسلامی ایران که یکی از حوادث بسیار مهم در دهه‌ها و دو قرن اخیر در منطقه است، در سایه سازمان‌ها و تشکل‌های غیردولتی آن زمان و حتی ضد دولتی به پیروزی رسید.

مساجد، حسینه‌ها، هیئت‌ها، بازار، تشکل‌های دانشجویی و مردمی بودند که توانستند حرکت‌های بزرگی را مثل حرکت پانزده خرداد و حرکت‌های بعدی در این کشور به وجود بیاورند و انقلاب اسلامی را به رهبری راهبری بزرگ، به نام امام خمینی (ره) به پیروزی برسانند.

پس اساس تشکل‌های مردم نهاد اعم از خیریه، فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی را از این تشکل‌ها کنار می‌گذاریم و پای احزاب می‌گذاریم. در واقع سمن‌ها یعنی گروه‌های داوطلب و فعال و غیر سیاسی. آن کسی می‌خواهد فعالیت صرف سیاسی انجام دهد، بیشتر در چارچوب احزاب سیاسی فعال است. البته برخی تشکل‌های غیردولتی سمن نیستند، تشکل‌های غیردولتی که مسئولیت‌های سنگینی راجع به مشاغل و اصناف بر عهده دارند مثل کانون وکلا تشکل غیر دولتی است، اما در عین حال آن را جزء سمن‌ها نمی‌دانیم. یا تشکل نظام مهندسی و اتاق اصناف که تشکل‌های غیر دولتی است، اما تشکل‌هایی است که مسئولیت سنگینی را نسبت به برخی دیگر دارند.

همین طور نظام پزشکی و پرستاری، تشکل‌هایی هستند که مسئولیت سنگینی را بر عهده دارند و ضمناً نظارت بر بخش مشاغل خودشان را نیز دارند و در واقع غیر دولتی هستند. برخی از تشکل‌ها هم هستند که صرفاً صنفی هستند؛ مثل اتحادیه‌های کارگری که اینها را هم داخل سمن‌ها نمی‌آوریم. سمن‌ها گروه‌هایی هستند که داوطلبانه دور هم جمع می‌شوند، تشکیل انجمن و تشکل می‌دهند و در زمینه‌ای فعالیت خودشان را آغاز می‌کنند.

سرمایه اجتماعی ما در سایه فعالیت‌های گروه‌های مردمی است. دولت نه قادر است و نه مفید است که همه وظایف را بر دوش بگیرد. اساس سیاست دولت یازدهم بر این است که در همه امور وظایف را به مردم، انجمن‌ها و تشکل‌ها واگذار کنیم. در واقع یک پایه بخش خصوصی، یک پایه تشکل‌های غیردولتی و پایه دیگر هم دولت است. این دولت تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد را نه تنها تهدید نمی‌بیند بلکه به عنوان فرصت تلقی می‌کند و معتقد است که برای توسعه کشور، نیازمند به جامعه قدرتمند هستیم. برای داشتن جامعه قدرتمند نیز، نیازمند به مشارکت مردم است. ما هر چه بتوانیم مشارکت مردم را در زمینه‌های مختلف تسهیل کنیم جامعه ما توانمندتر و قدرتمندتر می‌شود. دولت قدرتمند در جامعه قدرتمند می‌تواند شکل بگیرد.

امروز هم مشکلات فراوان و هم اهداف بلندی داریم. برای حل و رفع مشکلات نیازمند سازمان‌های غیردولتی و مردم نهاد هستیم. امروز در محیط زیست مشکلات گسترده‌ای داریم. برای این کار نیاز داریم فرهنگ عمومی را در زمینه محیط زیست بالا ببریم و هم فعالیت‌ها مردمی را در زمینه محیط زیست گستردش دهیم. دولت به تنهایی قادر نیست این کار را انجام دهد.

امروز در زمینه تأمین آب، مشکلات فراوانی داریم. هم برای آب آشامیدن، هم صنعت و هم کشاورزی نیاز داریم که تشکل‌های غیردولتی و مردمی در این زمینه در کنار دولت وارد عمل شوند.

در زمینه سلامت مردم و مبارزه با آسیب‌های اجتماعی به سمن‌ها نیاز داریم که حضوری فعال پیدا کنند تا بتوانیم این مشکلات را حل کنیم.

در یکی از شهرها شنیده‌ام که یکی از انجمن‌های مردم نهاد، توانسته به طور کامل تکدی‌گری را از بین ببرد. در تبریز شنیدم که انجمنی غیردولتی توانسته آسیب و معضل اجتماعی بزرگی را حل و فصل کند. آقای وزیر کشور قبلاً در زمینه پیشگیری و مبارزه با مواد مخدر به من گزارش دادند که انجمن‌ها، تشکل‌ها و سازمان‌های مردم نهاد بسیار فعال هستند. مگر دولت به تنهایی قادر است با این معضل بزرگ اجتماعی مقابله کند؟ در مقابله با فقر، نابرابری و انواع آسیب‌هایی که امروز استحکام خانواده‌های ما را تهدید می‌کند و همچنین برای اینکه مردم با حقوق شهروندی خودشان آشنا شوند و از حقوق شهروندی دفاع شود، راهی به غیر از اینکه این سازمان‌ها وارد عمل شوند نداریم.

البته این سازمان‌ها باید با دولت در تعامل باشند. موقعی است که دولت نمی‌خواهد به طور کلی رابطه‌ای با این سازمان‌ها داشته باشد که در این صورت این سازمان‌ها به تنهایی نمی‌توانند در همه زمینه‌ها موفق باشند و نیازمند به رابطة دولت هستند؛ در عین حال سازمان‌های مردم نهاد نباید دولت ‌ساخته باشند، به عبارت دیگر باید استقلال داشته باشند.

البته سازمان‌های مردم نهاد، نباید دولت‌ستیز باشند بلکه باید دولت‌یار باشند و در شرایطی حتی دولت‌ساز باشند. همین سازمان‌ها هستند که می‌توانند در انتخابات حضور مردم را گسترده کنند و امروز ما با مشارکت مردم دولت سالاری نداریم، بلکه مردم سالاری دینی داریم. البته من قبول دارم دولت باید تصدی‌های خودش را کم کند. واقعاً جز در برخی از مسائل که به ناچار دولت باید تصدی آن را بر عهده بگیرد، مثل مسائل امنیتی، امنیت ملی، سیاست خارجی و برخی مسائلی که بر دوش دولت است، بقیه مسائل مثل بهداشت، درمان، آموزش فرزندان جامعه را به تدریج می‌توان به مردم واگذار کرد. البته هدایت، نظارت و حمایت باید همواره وجود داشته باشد. اگر دولت حمایت نکند، سازمان‌ها در بسیاری از امور مشکلاتی خواهند داشت، که دولت باید حامی آنها برای رفع مشکلات باشد. پس دولت باید با این سازمان‌ها در تعامل باشد.

این دولت معتقد است که هر کاری را که بتوانیم به مردم واگذار کنیم، به نفع جامعه است. حتی امروز برای حفظ میراث فرهنگی اگر مردم بخواهند عمل نمایند، دلسوزانه و مجدانه‌تر می‌توانند از میراث فرهنگی ما حفاظت و حراست بکنند. البته الان هم مردم حمایت می‌کنند و حضور دارند. اگر حمایت مردم نباشد، شدنی نیست.

در فرهنگ دینی، زمانی موفق بودیم که فرهنگ دینی به دست مردم بود. مردم در مساجد، حسینیه‌ها، اجتماعات و هیئت‌ها بهتر می‌توانند تبلیغات دینی را سامان بدهند. حوزه‌های علمیه‌ای که مستقل هستند، بهتر می‌توانند هدایت جامعه را بر عهده بگیرند. دولت قادر نیست اینها را به خوبی اداره کند و به اهداف خود برساند.

بنابراین به دلیل معضلاتی که در جامعه وجود دارد و همین‌طور به خاطر اهداف بلندی که در بخش فرهنگی و اجتماعی در نظر داریم، نیازمند به توسعه فرهنگی و اجتماعی هستیم و در زمینه توسعه اجتماعی و فرهنگی، سازمان‌های مردم نهاد می‌توانند فعالیت بیشتری داشته باشند. البته در زمینه مسائل انسانی، بهداشتی و آسیب‌های اجتماعی اشکالی هم ندارد که سازمان‌های مردم نهاد کشورمان با سازمان‌های بین المللی در تماس باشند؛ البته تماس سالم و مفید برای کشور و جامعه.

به هر حال ما باید این را سامان دهیم، راه حل این است که بتوانیم لایحه جامعی راجع به سازمان‌های مردم نهاد تهیه کنیم. وزارت کشور این مسئولیت را بر عهده بگیرد، زودتر این لایحه را تهیه کند، در کمیسیون دولت بررسی شود تا هیئت دولت بتواند این لایحه را تقدیم مجلس شورای اسلامی کند که ما بتوانیم از این سازمان‌ها بهره‌مندی بیشتری داشته باشیم و همه دست به دست هم بدهیم و شاهد ایرانی سرافرازتر و آبادتر باشیم، ان‌شاءالله.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته