خاویارانزلی

آروین ایلبیگی

کارشناس عمران و شهرسازی

عکسی که در ابتدای این مطلب مشاهده می‌کنید را دوست نقاشم از پایتخت هلند فرستاده است: خاویار انزلی در آمستردام. وقتی بچه بودم این قوطی آبی‌رنگ ساده و زیبا را اغلب در یخچال خانه‌ خودمان و دیگر آشنایان (بخصوص خانواده‌های شیلاتی) می‌دیدم. اما سال‌هاست که دیگر ندیده‌ام. شما دیده‌اید؟

می‌گویند خاویار سیاه، با بوی خوشایند، ارزش غذایی فوق‌العاده‌ و قیمت بسیار بالا، الماس غذاهای جهان است. خاویار دشمن افسردگی و بیماری‌های عروقی و دستگاه گوارش و انواعی از سرطان است و مصرفش در زنان باردار، هوش جنین را بسیار بالا می‌برد.

دریای کاسپین، زیستگاه اصلی ماهیان خاویاری است و ۹۳ درصد ماهیان خاویاری جهان در این دریاچه زندگی می‌کنند. آن‌ها از ۲۰۰ میلیون سال پیش اینجا هستند و به همین خاطر به «فسیل زنده» مشهور شده‌اند. بزرگترین ماهی خاویاری ایران «فیل ماهی» (بلوگا) است که تقریباً ۱۰۰ سال عمر می‌کند و قادر است در طول عمرش ۱۰۰ کیلو خاویار تولید ‌کند. تا دو سال پیش، همسایه‌های شمالی ایران و بخصوص روسیه آنقدر دست به صید بی‌رویه این ماهیان خاویاری زدند که نامش در لیست گونه‌های در خطر انقراض قرار گرفت. در این زمینه شیلات ایران همیشه حساب شده عمل کرده اما آلودگی آب‌های ایران، ماهیان خاویاری را از بسیاری از رودخانه‌ها فراری داده است! در طول تاریخ شیلات هم، بندرانزلی مهمترین مرکز برداشت خاویار بوده است. اگرچه امروزه خاویار از سفره‌ی انزلیچی‌ها رخت بر بسته اما عدم استفاده از قابلیت‌های منحصربفرد آن در برندسازی برای شهر و توسعه‌ی گردشگری واقعاً عجیب است (این دقیقاً جزو همان مزایایی است که می‌تواند بندر قدیمی گیلان را در موقعیتی متمایز نسبت به بنگاه جدید اقتصادی همسایه قرار دهد و مانع از فراموش شدن و به حاشیه رفتن یک شهر شود). فقط تصور کنید قدم زدن در باغی که کشتی‌های بزرگ را می‌توان از چند قدمی تماشا کرد، اقامت چند ساعته در تالابی کم‌نظیر و چشیدن طعم شگفت‌انگیز بهترین خاویار جهان، چند گردشگر خارجی را برای سفر به انزلی مجاب می‌کند؟

اگر کمی افق دیدمان را دورتر ببریم، تنگ‌نظری را کنار بگذاریم، و از مدیران و طراحان بادانش و خلاق استفاده کنیم، کار سختی در پیش نیست. شیلات انزلی می‌تواند از رستوران قدیمی و شناخته شده‌ی خودش شروع کند. می‌تواند در یکی از بناهای تاریخی‌اش با استخدام بهترین معماران داخلی و هنرمندان، فضایی خاطره‌انگیز و هویت‌مند بیافریند و متفاوت‌ترین منوی دریایی ایران را عرضه کند. به همین سادگی هم درآمدی چشم‌گیر برای خودش می‌سازد، هم کل شهر را از جوانب حضور گردشگران برخوردار می‌کند.

پی‌نوشت: همین حالا در تهران و خیلی از شهرهای بزرگ جهان می‌توان خاویار انزلی را از فروشگاه‌های عمومی خرید اما در خود انزلی کسی نمی‌داند خاویار کجا پیدا می‌شود! عجیب نیست؟