تاریخچه  "طرح حفاظت از تالاب های ایران " و نقش سمن ها

 این پروژه در همکاری بین دولت ایران (سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران)، صندوق تسهیلات محیط زیست جهانی (GEF) و برنامه توسعه ملل متحد (UNDP) از سال 2005 شروع و با هدف کاهش یا حذف دائمی تهدیدات و به طور کلی پایداری و بقاء اکوسیستم‌های تالابی ایران فعالیت خود را در تالاب های منتخب و با اهمیت به عنوان سایت‌های نمونه اجرایی کرده است و

تلاش می کند تا تجربیات بدست آمده را در قالب معرفی رویکرد زیست بومی و استقرار یک سیستم مدیریتی جدید و فراهم کردن ساز و کارهایی قانونی برای اجرایی شدن آن به سایر تالاب های کشور گسترش دهد.

     از زمان آغاز به کار طرح حفاظت از تالاب های ایران ، این طرح  تلاش کرده که علل ریشه ای تخریب تالاب های ایران را با بکارگیری رویکرد اکوسیستمی کنوانسیون تنوع زیستی در سه سطح زیر بررسی و رفع کند:

       در سطح محلی (سایت ها): با  توانمندسازی جوامع محلی و با ظرفیت سازی سایر دست اندرکاران برای مدیریت و رفع تهدیدات تالاب 

       در سطح حوضه آبریز: به وسیله تعامل با ذینفعان استانی در مدیریت یکپارچه تالاب ها برای مقابله با تهدیدات بیرونی و افزایش آگاهی عمومی

       در سطح ملی: با ظرفیت سازی در سازمان حفاظت از محیط زیست برای مدیریت یکپارچه مناطق حفاظت شده تالابی و با تسری اقدامات حفاظتی تالاب ها به سایر وزارتخانه ها و دست اندرکاران ملی

 

در همین راستا پروژه  "همکاری در احیای دریاچه ارومیه از طریق مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع زیستی"  بعنوان یکی از نمونه­های موفق اجرایی شدن برنامه­های جامع مدیریت تالاب­ها و مشارکت مردم در فرایند احیا تالاب­ها با حمایت دولت ژاپن و با هدف کاهش مصرف آب و نهاده­های شیمیایی در چارچوب برنامه مدیریت جامع دریاچه ارومیه و کمک به تامین حقابه دریاچه ارومیه در قالب طرح حفاظت از تالاب­ها از سال 2014 در حال اجرا می­باشد.

این پروژه با تحت پوشش قراردادن 53800 هکتار از اراضی کشاورزی و باغات در 75 روستا حوضه آبریز دریاچه ارومیه فضای مناسبی را برای مشارکت جوامع محلی، دستگاه­های دولتی محلی و سازمان­های مردم نهاد در فرایند احیای دریاچه ارومیه فراهم کرده است و همانند کمربند سبزی در اطراف دریاچه ارومیه در حال اجرا می­باشد.

شرکای طرح حفاظت از تالاب های ایران 1 -سازمان حفاظت محیط زیست 2 - برنامه عمران ملل متحد 3 - دولت ژاپن  می باشند .

 و اما نقش  سمن ها (CBO )  ( سازمان های مردم نهاد =Community Based Organization) و

  سازمان های غیر دولتی ( NGO)   در آگاهی بخشی به جوامع محلی  و ارائه راهکارهایی برای تاثیر بر مدیران و مسئولین  بسیار موثر ارزیابی شده است.

در همین راستا نقش سمن ها در پروژه حفاظت از تالاب ها   در چند تالاب  به طور نمونه ارزیابی شده است . تشکر و قدردانی از این گروه ها خود برد تبلیغاتی موثری داشته  و روحیه  پرنشاط همراه با  فعالیت زیست محیطی  را در این گروه ها بالا خواهد برد.

گزارش  حضور پر رنگ سمن های تالابی در میان برگزیدگان نخستین جشنواره تجربیات موفق سمن‌های محیط زیستی، گردشگری پایدار و انجمن های دانشجویی ، در ذیل این مقاله به نقل از سایت رسمی طرح حفاظت از تالاب های ایران درج شده است .

http://www.wetlandsproject.ir 

حضور پر رنگ سمن های تالابی در میان برگزیدگان نخستین جشنواره تجربیات موفق سمن‌های محیط زیستی، گردشگری پایدار و انجمن های دانشجویی

"نخستین جشنواره تجربیات موفق سمن‌های محیط زیستی، گردشگری پایدار و انجمن های دانشجویی با هدف رساندن پیام دیده شدن تمامی افرادی که در گوشه و کنار کشور برای حفظ محیط زیست و افزایش تاب آوری زیست بوم تلاش می کنند برگزار گردید. در این مراسم که با حضور معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در محل سازمان محیط زیست برگزار گردید، از برگزیدگان این جشنواره تقدیر به عمل آمد. در میان برگزیدگان این جشنواره، اقدامات صورت گرفته توسط تعداد قابل توجهی از فعالان حوزه تالابی کشور که با حمایت طرح حفاظت از تالاب های ایران انجام شده بود مورد تقدیر قرار گرفته و جوایزی به رسم یاد بود به آنها اهدا گردید.

اسامی برگزیدگان نخستین جشنواره تجربیات موفق سمن‌های محیط زیستی، گردشگری پایدار و انجمن های دانشجویی در حوزه تالاب ها به شرح ذیل می باشد:

1-    فروزان اخروی خواه، انجمن جوانان حافظ زمین (دامون)، ظرفیت ‌سازی در ذینفعان و متصدیان تالاب برای اتخاذ الگوهای معیشتی سازگار با محیط‌زیست(تالاب قره قشلاق بناب)، آذربایجان شرقی

2-    سیروس انتخابی، تشکل های محیط زیستی نقده (دوستداران طبیعت سولدوز)، احیای تالاب سیران گلی 2، تالاب حسنلو، آذربایجان غربی

3-    ستاره تناور، انجمن توسعه سبز اقلیم پاک بوشهر، طرح تغییر نگرش جوامع محلی در خصوص کارکردها و ارزش های تالاب حله، بوشهر

در این مراسم مدیرکل مشارکت های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در این مراسم اعلام کرد: ما این جشنواره را برگزار کردیم تا کارهای ارزشمندی که توسط سازمان های مردم نهاد اتفاق افتاده را معرفی کنیم. در صورتی می توانیم جریان کاهنده تخریب محیط زیست را داشته باشیم که مردم در حفاظت آن شریک باشند. از این رو این جشنواره برای شروع کار خوب بود.

درویش همچنین ادامه داد: پیش بینی می کردیم در بهترین حالت از ۱۰ تجربه موفق قدردانی کنیم اما به حدی تجربیات خوب به دبیرخانه ارسال شد که در نهایت به ۳۵ تجربه برای تقدیر رسیدیم هر چند ۱۰۹ تجربه شایسته قدردانی هستند."

در بخشی از گزارش طرح حفاظت از تالاب در تایید برپایی کمپین های هدفمند چنین آمده است :

 "حفاظت از تالاب به عنوان یک الویت تامین امنیت انسانی توسط برنامه توسعه سازمان ملل متحد و دولت ایران شناخته شده است ، پیامدهای مدیریت نامناسب ( بویژه حوزه آب ) در حال حاضر در بسیاری ازتالاب های ایران قابل مشاهده است.

معیشت جوامع وابسته به تالاب  و همچنین تنوع زیستی جهانی  در حال حاضر به شدت رو به زوال  است و این روند بدتر نیز خواهد شد مگر آن که مشکلات  از طریق مدیریت یکپارچه پایدار مدیریت شوند.

نیاز حیاتی برای پشتیبانی فنی  تجارب موفق برای توسعه اقدامات هدفمند برای هر سایت کنوانسیون رامسر  طبق ارزیابی مشارکت در آسیب پذیری  و  ظرفیت سازی برای مدیریت یکپارچه و توانمندسازی جوامع وجود دارد.

مقیاس خسارت و از بین رفتن تالاب ها در ایران در دهه های اخیر  هشداردهنده بوده است.

اقدامات حفاظتی تالاب تنها به شرطی موفق خواهد شد  که توسط مردم حمایت شود . هم کسانی که به تالاب وابسته اند و هم عموم مردم .

ملاحظات زیست محیطی  به یکی از مسائل مهم برای هر دو جامعه ی تحت تاثیر و مقامات دولتی  تبدیل شده است .

از اینرو بالابردن آگاهی عمومی به طور موثری ، کلید افزایش حمایت از تالاب ها و مدیریت آن ها تلقی می شود .

در طول سال های اخیر  چندین فعالیت آگاهی رسانی  در مورد مسائل مربوط به تالاب از جمله جشنواره ها، کارگاه ها ، کمپین ها و غیره انجام شده است .

نظر سنجی عمومی نشان می دهد  که سطح آگاهی مردم  در مناطقی که  فعالیت های آگاهی رسانی  انجام شده ، بالاتر بوده است .

با این وجود نیاز ضروری برای فعالیت هایی که آگاهی عمومی را افزایش  دهد باقی است ، به طوری که هر ایرانی  از حفاظت تالاب  و فعالیت های مدیریت خردمندانه به طور موثرتری  حمایت نماید و این تنها می تواند از طریق برگزاری یک کمپین  هدفمند با کیفیت  بدست آید . "

( صفحه 30  و 36  - گزارش طرح  حفاطت از تالاب های ایران- سند طرح های الویت دار- سازمان حفاظت محیط زیست-برنامه عمران سازمان ملل متحد  UNDP )

برای آشنایی شهروندان از تعداد تالاب های ایرانی در  لیست کنوانسیون رامسر و وسعت آنها   مطالبی  در ذیل مقاله ارائه می گردد.

  فهرست سایت های کنوانسیون رامسر در  ایران

برای حفاظت از تالاب ها به عنوان یکی از ارزشمندترین زیست­ بوم­های طبیعی، کنوانسیون رامسر، به عنوان قدیمی‌ترین معاهده بین‌المللی با موضوع حفاظت از طبیعت در جهان، در کشور ایران به امضا رسید.

این کنوانسیون با تاکید بر رویکرد و نقشی که تالاب‌ها در تامین نیازهای جوامع انسانی ایفا می‌کنند، حفاظت از تنوع زیستی تالابی را بعنوان اصلی­ترین هدف خود قرار داده است.

کشور ایران، در شکل ­گیری کنوانسیون رامسر نقشی کلیدی ایفا نموده و جزء 7 کشور نخستی بود که به عضویت کنوانسیون رامسر در آمد.