افق طرح مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی

افق طرح مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی 

تالاب انزلی در سال 1975 درکنوانسیون رامسر به ثبت رسید، و اینک  یکی از قدیمی ترین سایت های رامسر در جهان است. در سال 1993 به عنوان یک سایت نیازمند به حفاظت و پایش در  فهرست مونترو  قرار گرفت  کیفیت آب ناشی از  زندگی شهرنشینی، زهکشی کشاورزی، هجوم رسوب و  سایر مشکلات تالاب  که رو به وخامت می رفت از عمده دلایل ورود به این فهرست بود.

با این شرایط، و بنا به درخواست دولت ایران، آژانس همکاری های بین المللی ژاپن پشتیبانی خود را در اجرای پروژه های الف - مطالعه مدیریت یکپارچه برای حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی و ب -  پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی (فاز ۱ پروژه) آغاز کرد. بر اساس دستاورد های فاز یک پروژه، دولت ایران برای فاز دوم پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی از دولت ژاپن درخواست همکاری نمود.

اکنون پس از 41 سال از تشکیل کنوانسیون رامسر   و 23 سال از اعلام وضعیت  نارنجی برای تالاب انزلی وضعیت زیست محیطی تالاب  با مشکلات اساسی روبرو است .

 
 

گروه جایکا فاز اول پروژه را در سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۲ در انزلی انجام داد و بنا به درخواست ایران در سال ۲۰۱۴ فاز دوم پروژه را آغاز کرد آنها تجربیات احیای تالاب «کوشی رو» ژاپن را با خود به ایران آورده‌اند تا به قول خود  ،ایران آن اشتباهات را تکرار نکند.

 

افق طرح  1398 ( 2019 ) می باشد

مدت زمان اجرای طرح به سه مرحله تقسیم می شود. مرحله نخست  (1384-1388)  (2005 -2009)   همگام با برنامه چهارم طرح توسعه ملی، مرحله دوم (1389-1393)   ( 2010 - 2014 )  برنامه پنجم طرح توسعه ملی مرحله سوم (1394-1398) ( 2015 - 2019 ) همگام با برنامه ششم طرح توسعه ملی. 

مقدمه  فاز 1  طرح  :

تالاب انزلی تالاب زیباییست که در سواحل جنوبی دریای خزر در ایران واقع شده است. این تالاب زیستگاه مناسبی برای پرندگان مهاجر است وبه این دلیل دارای اهمیت بین المللی می باشد و در خرداد ماه سال 1354 در سایت رامسر به ثبت رسید. به دلیل ورود فاضلاب و زباله جامد از مناطق اطراف وآلودگی حاصل از فعالیتهای کشاورزی کیفیت آب تالاب کاهش یافته است . قطع بی رویه درختان و چرای مفرط دام در مناطق ییلاقی باعث حمل رسوبات از این مناطق شده است. به منظور بهبود شرایط زیست محیطی تالاب، دولت ژاپن و ایران تصمیم گرفتند که مطالعات مشترکی را آغاز کنند. سرمایه گذاری در این بخش توسط آژانس همکاریهای بین المللی ژاپن (جایکا) صورت گرفته است .

تالاب انزلی و حوزه آبخیز آن

تالاب انزلی منطقه وسیعی با شرایط متفاوت زیست محیطی (تقریبأ 193 کیلو متر مربع) است که تشکیل شده است از گستره  آب شیرین با بستری از نیزار-  مناطق آبی کم عمق وچمنزارها یی که بصورت فصلی غرقا ب می شوند.

تالاب ، بستر و محل منا سبی برای تخمگذاری و پرورش ماهیان و زمستانگذرانی گروه کثیری از پرندگان مهاجر است که از مناطق سرد سیر سیبری یا دیگر مناطق جها ن به این نا حیه مهاجرت  میکنند( اسکات-1374 ).

تالاب انزلی توسط یک مرز شنی(که شهر بندر انزلی با جمعیت 120000 نفر در آن واقع است) از دریای خزر جدا شده است.

مقطع عرضی حوزه آبخیز تالاب انزلی

بیشتر نواحی شرقی تالاب و منطقه حفاظت شده  "سیاه کشیم "  به طور گسترده ای پوشیده از نیزار است. اما غرب و نواحی مرکزی دارای سطح باز آبی است .

این تالاب در خرداد ماه سا ل 1354 (ژوئن 1975) در سایت رامسر به ثبت رسید. نوسانات  سطح آب دریای خزر و پدیده یوتریفیکاسیون ( غنی سا زی آب توسط مواد مغذی) ،که در اثر ورود   فاضلاب تصفیه نشده ایجاد می شود ،

باعث شد که اکوسیستم تالاب رو به زوال نهد . با توجه به این موضوع ، کنوانسیون رامسر تصمیم گرفت که تالاب انزلی را در فهرست “مونترو” به ثبت برساند و متذکر شود که اقدامات احیای تالاب با ید بدون فوت وقت صورت گیرد.

 

حوزه آبخیز تالاب :

مشخصات اصلی حوزه آبخیز تالاب انزلی : حوزه آبخیز تالاب انزلی ( تقریبأ 3610 کیلومتر مربع) بین مدار 36 درجه و 55 دقیقه تا 37 درجه و 32 دقیقه شما لی و نیز مدار 48 درجه و 45 دقیقه تا 49 درجه و 42 دقیقه شرقی و در قسمت شما لی ایران واقع است. مرز این تالاب ازقسمت شرقی به دلتای سفید رود، از بخش جنوبی و غربی به رشته کوههای البرز واز شما ل به دریای خزر( ارتفاع 28 متر) منتهی می شود. از نظر زمین شنا سی( ژئو مور فولوژی) می توان گفت که حوزه آبخیز به دو منطقه خشکی تقسیم می شود: که شا مل منا طق کوهستا نی در بخش جنوبی و منا طق پست جلگه ای در بخش شما لی است( که اکثر فعا لیتهای انسا نی در این منطقه متمرکز می باشد).

 

3610 کیلومتر مربع	مساحت
36 درجه و 55 دقیقه تا 37 درجه و 32 دقیقه شما لی	طول جغرافیایی
48 درجه و 45 دقیقه تا 49 درجه و42 دقیقه شرقی	عرض جغرافیایی
3014 تا 26- متر	ارتفاع
معتد ل	شرایط آب و هوایی
به طور میا نگین 1300 میلی متر در سا ل	میزان بارندگی
10 متر مکعب/سال 9×3/2	آ ب خروجی

 

 تصویر6 . نقشه کاربری اراضی در حوزه آبخیز تالاب انزلی ،مناطق کوهستانی-  تقریبأ با ارتفاع 3105 -100 متر،

کاربری اراضی در حوزه آبخیز تالاب انزلی 

1-  اراضی لخت - تقریبأ 2500 متر یا بیشتر : نواحی بالاتر از ارتفاع 2500 متری تا مر تفع ترین نواحی بالا دست حوزه آبخیز تا ارتفاع 3105 متر اصولأ اراضی لخت می با شد. این نواحی معمولأ تا اوایل خرداد ماه پوشیده از برف است.

2 - مراتع – تقریبأ ارتفاع 2500 -2000 متر : مراتع یا علفزارهای طبیعی در مناطق مرتفع معمولأ برای چرای گوسفندان و سا یر دامها مورد استفاده قرار می گیرند. چرای مفرط دام و ایجاد پدیده فرسایش از مشکلات اصلی این نواحی می با شد.

  3 - جنگلها - تقریبأ2000 -100 متر: قسمت اعظمی از نواحی ایران شا مل منا طق خشک می با شد. اما رطوبت حا صل از دریای خزرباعث شده است که جنگلهای سر سبز معتدل پهن برگ در شیبهای شما لی البرز به وجود آیند .این جنگلها به نا م “ جنگلهای خزری “ یا “هیر کا نی “ معروفند. تقریبأ 43% از نواحی حوزه آبخیز پوشیده از جنگل می با شد. عمده ترین گونه های گیا هی شا مل توسکای ییلاقی ، ممرز، راش، بلوط و شمشا د و  سایر گونه ها می با شد

4 -  منا طق پست جلگه ای  26- تا ارتفاع حدودأ 100 متری :

 5 -  منطقه کشاورزی :  این نواحی معمولأ به منظور کشت آبی به ویژه برنجکا ری مورد استفا ده قرار می گیرد.

 در سا ل 1379 حدود 572000 تن برنج در حوزه آبخیز تالاب برداشت شد . این امر سبب شد که استا ن گیلان به عنوان مهمترین مرکز کشا ورزی در ایران شناخته شود .

 6 - منطقه شهری   : شهر های اصلی در این ناحیه شا مل مرکز استا ن یعنی رشت( با جمعیت حدود 700000 نفر) و بندر انزلی( با جمعیت حدود120000 نفر)   می با شد . شهرهای کو چکتری نظیر فومن، صومعه سرا و ما سا ل نیز در محدوده حوزه آبخیز قرار دارند.

 7 - تالاب انزلی : تالاب در کم ارتفاع ترین محدوده حوزه آبخیز واقع است و از طریق بندر انزلی به دریای خزر راه می یا بد.

  شروع همکاری های فنی جایکا در  تالاب انزلی

1 - مطالعات مدیریت جامع حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی در جمهوری اسلامی ایران  2004-2002 

گزارش

منطقه مورد مطا لعه شا مل تالاب انزلی( تقریبأ 193 کیلو متر مربع ) و حوزه آبخیز آن ( حدود3610 کیلو متر مربع) می باشد.

عنوان :

 مطالعات مدیریت جامع حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی در جمهوری اسلامی ایران

اهداف :

اهداف مطالعه به شرح ذیل می باشد:

تهیه طرح نهایی به منظور محافظت از تالاب انزلی با همکاری مشترک تیم مطالعاتی جایکا و سازمانهای ایرانی طرف قرارداد  صورت می گیرد.

در آغاز برخی از اقدامات که به منظورتهیه طرح نهایی جامع توسط سازمانهای ملی و محلی ایرانی در روند مطالعات در نظر گرفته شده و الزامی تلقی می شودعبارتند از 

 همکاری به منظور افزایش ظرفیت سا زمانهای مرتبط و کارمندان مربوطه به منظور رفع بحران تخریب تالاب انزلی، انجام فعالیتهای علمی- تحقیقاتی و به وجود آوردن مکانیسم همکاری برای مدیریت همه جانبه تالاب است.

 تیم مطالعاتی   :

این مطالعات به طور مشترک بین کشور ایران و ژاپن انجا م می گیرد. سازما نهای ایرانی طرف قرارداد شامل سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت جهاد کشا ورزی می باشند.

بعلاوه سا زمانهای متعدد دیگری نیزدر انجام این مطا لعات مسوول می با شند. نظیر: وزارت نیرو، سا زما ن ایرانگردی و جها نگردی، سا زما ن صنا یع و معا دن که در فعا لیتها ی محا فظت از تالاب انزلی مشارکت دارند.

به منظور هما هنگی این سا زما نها طرف ایرانی قرارداد مبادرت به تشکیل سه کمیته نمود. این کمیته ها شامل کمیته راهبردی ملی، کمیته راهبردی محلی و کمیته فنی می با شد.

تصویر 7 . نقشه مورد مطالعه ما

 

طرح نهایی مدیریت  جامع : با توجه به مشکلات اساسی زیست محیطی تالاب شامل یوتریفیکاسیون ( غنی سا زی آب توسط مواد مغذی) ،رسوبگذاری، حمل زباله جامد از منا طق خا رج تالاب، یک  طرح نهایی جهت برنامه ریزی و مدیریت حوزه آبخیز در نظر گرفته شده است . این یک طرح جامع مدیریت حوزه آبخیز است که توسط دفتر رامسر پیشنهاد شده است. بعلاوه در تهیه طرح نهایی تصمیم گرفته شد که با توجه به مشکلات زیست محیطی تالاب ،  در خصوص تالاب و حوزه آبخیز آن موارد زیر مد نظر قرار گیرد:

طرح مدیریت اکو لوژیک

 طرح آبخیز داری

طرح مدیریت فا ضلاب

 طرح مدیریت زبا له جا مد

 طرح آموزش زیست محیطی

 طرح پا یش زیست محیطی

هما هنگی سا زما نها برای طرح نها یی

در شهریور ما ه 1382 اصول اسا سی طرح نها یی در گزارش پیشرفت کار(1 ) پیشنها د گردید.

اهداف کلی :

مشکلات زیست محیطی تالاب انزلی نمودی آشکار از مدیریت ضعیف زیست محیطی در حوزه آبخیز آن می باشد. حفاظت از تالاب امری دشوار است مگر اینکه مشکلات مدیریت منطقه ای زیست محیطی برطرف شوند. بنابر این هدف کلی طرح نهایی" تقویت و بهبود مدیریت زیست محیطی جهت حفاظت از تالاب انزلی" می باشد .    

شیوه های کلی :

(1) حفاظت جامع از اکوسیستم تالاب انزلی و حوزه آبخیز آن  

طرح نهایی باید به جستجوی راههایی برای حفاظت تالاب و اکوسیستم حمایت کننده آن باشد.      

 (2) کنترل فشار زیست محیطی خارجی

    به منظور حفاظت از تالاب، باید فشارهای زیست محیطی خارجی  که از مناطق اطراف آن  منشأ  میگیرند، نظیر ورود فاضلاب، زباله جامد و حمل رسوب کنترل شوند.        

(3) توسعه بهره وری پایدار از منابع زیست محیطی 

 طرح نهایی باید بهره وری پایدار از منابع زیست محیطی تالاب و حوزه های آن را توسعه بخشد. 

 (4) مدیریت جامع  

طرح نهایی می تواند با انجام اقدامات گوناگون زیست محیطی درچهار چوب  مدیریت جامع زیست محیطی، به مدیریت جامع رودخانه های حوزه آبخیز دست یابد. 

 

سال هدف : طرح نهایی تا سال1398  اجرا خواهد شد. مدت زمان اجرای طرح به سه مرحله تقسیم می شود. مرحله نخست  (1384-1388) همگام با برنامه چهارم طرح توسعه ملی، مرحله دوم (1389-1393) برنامه پنجم طرح توسعه ملی مرحله سوم (1394-1398) همگام با برنامه ششم طرح توسعه ملی. 

چارچوب اقتصادی -اجتماعی :

جمعیت : انتظار می رود که تا سال 1398،  جمعیت کل حوزه آبخیز از 1/11 میلیون نفر در سال 1383 به 1/47 میلیون نفر افزایش یابد. میزان متوسط  رشد جمعیت تقریبأ 1/7% می باشد. پیش بینی می شود که میزان کل جمعیت منطقه مطالعاتی  در مناطق شهری تا سال 1398 تا 44% افزایش یابد. در عوض، میزان جمعیت کل در روستاها تا 5% کاهش خواهد یافت.      

مسئله اجتماعی اقتصادی : درآمد ناخالص منطقه ای استان گیلان در سال 1379حدود 16،437 میلیارد ریال بر آورد شده است. تاکنون هیچگونه پیش بینی رسمی از وضعیت اقتصادی منطقه در دسترس نیست. به طوریکه اطلاعات مربوط به در آمد بودجه استان برای تخمین نرخ ناخالص منطقه ای سال 1398 در خصوص طرح نهایی به میزان 42 میلیارد ریال بر آورد شده است. 

                                 مناطق برنگ آبی خاکستری زیر رقوم -27 

اجزای طرح نهایی: طرح نهایی دامنه گسترده ای از مسایل مر بوط به مدیریت زیست محیطی  را در بر می گیرد. در این رابطه ، هفت زیر طرح وجود دارد.

طرح مدیریت اکو لوژیک

 طرح مدیریت آبخیز داری

طرح مدیریت فا ضلاب

 طرح مدیریت زبا له جا مد

 طرح آموزش زیست محیطی

 طرح پا یش زیست محیطی

هماهنگی سا زما نها برای طرح نها یی

هماهنگی سا زما نها برای طرح نها یی

فاز دوم  طرح   با تشکیل کمیته فنی مدیریت اکولوژیکی تالاب و ایجاد زیرکمیته های فنی ، به صورت هماهنگ و یکپارچه اقدامات لازم را در احیای تالاب برعهده دارند .

 این فاز از پروژه به مدت 5 سال از سال 1393 ادامه خواهد داشت وطرف ژاپنی علاوه بر تامین کارشناسان بین المللی مجرب مبلغ 2 میلیون دلار کمک مالی نیز به پروژه خواهد داشت .

 در ابتدا طرح مطالعاتی مدیریت حوضه آبخیز تالاب انزلی  طی سال های 2002-2004  انجام شد. در این مرحله مطالعاتی که در سال 2005 میلادی (1384) با همکاری آژانس همکاریهای بین المللی ژاپن و ایران به پایان رسید به 6 طرح عمده مطالعاتی که باید به آن ها پرداخته شود اشاره شد .

در مرحله مطالعاتی شش طرح عمده

مدیریت زیست محیطی تالاب، مدیریت حوضه آبخیز تالاب، آموزش زیست محیطی، مدیریت فاضلاب، مدیریت پسماند و طرح سازمانی برای اجرا   ، پیشنهاد شده است که با وقفه تقریباً 4 ساله، فاز اول اجرای مطالعات مذکور تحت عنوان پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی در سال 1389  ( 2010 ) با همکاری جایکا و سازمان حفاظت محیط زیست ایران آغازو در مرداد ماه سال 1391 ( 2012 ) به پایان رسید .

از جمله دستاوردهای عمده فاز اول می توان به زون بندی، برنامه عمل آموزش زیست محیطی،‌ برنامه عملی اکوتوریسم، برنامه عملی رویه های نظارتی و کمیته مدیریت تالاب انزلی اشاره کرد.

براساس این تفاهم نامه ،سایر دستگاه ها بویژه وزارت جهاد کشاورزی ، وزارت نیرو ، استانداری گیلان ، سازمان شیلات و منابع طبیعی همچنین جوامع محلی، تعاونیهای بهره برداری تالاب و سایر ذینفعان مشارکت خواهند داشت.

تالاب کوشیرو ( درس هایی که باید بیاموزیم )

     

 

تالاب کوشیرو بزرگترین تالاب ژاپن واقع در استان هکایدو  با وسعت  268 کیلومترمربع    در سال 1980  در لیست کنوانسیون رامسر قرار گرفت . این تالاب در کد ارتفاعی 10-3 متر بالای دریا های آزاد قرار دارد .

وضعیت فعلی اراضی تالاب کوشیرو  به عنوان یک سایت  به صورت   پارک ملی ، فاقد جمعیت  ،  با ماهیگیری محدود بوده  و حوزه آبریز و اطراف  آن  برای چرا، کشاورزی، جنگلداری، زمین های گلف، ماهیگیری مورد استفاده قرار می گیرد   .

  تالاب کوشیرو بطور عمده شامل مناطق پوشیده از نیزار و زنبق می باشد. شبکه ای از جریانات فرعی به رودخانه کوشیرو می ریزد که از شمال تا جنوب تالاب امتداد می باید. تالاب کوشیرو یک زیستگاه غنی برای انواع گوناگون گیاهان و جانوران با ارزش است  درنای تاج قرمز (درنای ژاپنی، ثبت شده به عنوان یک اثر طبیعی کشور ژاپن) و سمندر سیبری (یک گونه باستانی مناطق شمالی که تنها در نواحی خاصی زا ژاپن یافت می شود در این تالاب  زندگی می کنند

در سال 1994  گروهی از تالاب ها در ناحیه کوشیرو با تالاب  هانتر ( شکارچی)  استرالیا پیوند خواهرخواندگی منعقد نمود و کارکنان آن مصمم شدند تا حفاظت از تالاب و استفاده خردمندانه ازآن را ترویج نمایند و تجارب و اطلاعات خود را ذر اختیار یکدیگر بگذارند .

گزارش یک دانش آموز دبیرستانی از مهاجرت یک پرنده از ژاپن برای زمستان گذرانی به  سایت شکارچی  استرالیا موجب  جلب توجه دولت شد و دانش آموزان دو مدرسه  را به صورت  خواهرخوانده درآورد  و به این ترتیب خواهرخواندگی  دو تالاب هموار تر شد .

   

  

 

 تالاب کوشیرو  ژاپن و تالاب  هانتر استرالیا  در سال 1994 با ارسال یک پرنده برای زمستان گذرانی  قرارداد خواهرخواندگی را تنظیم کردند در سال 2004  و 2015  با تجدید پیمان بر تداوم همکاری صحه گذاشتند.

در راستای تاسیس  "کمیته مدیریت اکولوژیک  تالاب " در فاز دوم  ، متخصصان  با استفاده از تجارب  سایت تالاب کوشیرو  سعی کردند با تشکیل جلسات و کارگاه های آموزشی   به آموزش متخصصان ادارات محیط زیست ایران بپردازند .

تمرکز جایکا در آموزش  در سطح متخصصان کشور با  تشکیل جلسات  زیر همراه بود .

 دوره آموزشی   31 اگوست  تا  7  سپتامبر 2015

• مکان هکایدو  و هنشو
• شرکت کنندگان  12  نفر   ( واحد محیط  زیست ایران – واحد محیط زیست گیلان – آموزش و پرورش گیلان – استاندار گیلان –دفتر میراث فرهنگی گیلان -  شرکت آب منطقه ای گیلان -  و شرکت آب و فاضلاب

• دوره آموزشی  24- 8 اکتبر 2014
• شرکت کنندگان  : 12 نفر ( واحد محیط زیست گیلان  - دفتر منابع طبیعی  و آبخیزداری  گیلان - شرکت آب منطقه ای گیلان - شرکت آب و فاضلاب گیلان -  سازمان صنایع دستی و گردشگری  - سازمان  آموزش  گیلان  )

• کارگاه آموزشی رامسر
• دوره آموزشی  28-25  فوریه 2013آ
• برگزارکننده : مرکز منطقه ای  کنوانسیون رامسر در غر ب آسیا

 

• دوره آموزشی  20-18  2011
• محل : توکیو  - میاکی  -  کوشیرو 
• شرکت کنندگان  5 نفر  ار محیط زیست ایران

  درباره  اهمیت  فاز دوم طرح مدیریت اکولوژیک تالاب 

 ارائه همکاری های فنی در فاز دوم پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی از اردیبهشت ۱۳۹۳ آغاز شده و به مدت پنج سال به طول خواهد انجامید.

 پیرو دستاوردهای فاز اول پروژه، فاز دوم هدف دستیابی به نظام مدیریت فراگیر تالاب انزلی را از طریق دخیل نمودن تاثیر گزار دستگاه های ذی ربط دنبال می‌کند:

راه کار های دستیابی به  نظام مدیریت فراگیر تالاب انزلی

  1 - ارتقاء ظرفیت کمیته مدیریت تالاب انزلی

 2 - تعیین و اجرای فعالیت های الگویی مشترک

3 -  تشریک علوم و تجارب در سطح منطقه ای و بین الملل

به منظور دستیابی به اهداف مذکور و مشارکت در پروژه، انتظار می‌رود که دستگاه های ذی ربط تحت محوریت استانداری گیلان و اداره کل محیط زیست استان، به همکاری و هماهنگی تاثیر گذار نائل آیند. امید که پس از گذشت پنج سال، آنگاه که پروژه پایان می‌پذیرد، بتوان نظام مدیریت فراگیر تالاب انزلی، تحت نظر کمیته مدیریت تالاب انزلی را به عنوان مدل حفاظتی تالاب ها در جمهوری اسلامی ایران و سایر مناطق معرفی نمود. همچنین امیدواریم که تالاب با دریافت آب پاک، در سایه استفاده خردمندانه جوامع محلی از منابع تالاب به عنوان یک میراث طبیعی، قادر به حفظ و بقای چشم اندازهای زیبا و بی بدیل و تنوع زیستی غنی خود باشد.

  

 اهمیت بهره برداری خردمندگرایانه از تالاب انزلی  در فاز دوم  مدیریت اکولوژیک تالاب

 پروژه مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی با پشتیبانی آژانس همکاری های بین المللی ژاپن (جایکا) با استفاده از مرکز آموزش زیست محیطی تالاب انزلی و تاسیسات جانبی آن از قبیل برج پرنده نگری و مخفیگاه پرنده نگری در پناهگاه حیات وحش سلکه به ترویج فعالیت های ارتباطی، آموزشی و ارتقای سطح آگاهی های عمومی (CEPA) می پردازد. به علاوه، فعالیت های اکوتوریسم نیز در مناطق داخل و اطراف تالاب انزلی آغاز شده است.

 تالاب انزلی در معیشت جوامع محلی منطقه از اهمیت بسزایی برخوردار می باشد.

آب بندان داری یک نظام سنتی و شاخص در تالاب انزلی می باشد که در آن، مناطقی از تالاب در فصل زمستان توسط اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان به مردم محلی اجاره داده می شود و آنان می توانند در این مناطق به انجام فعالیت های پایدار معیشتی از قبیل صید و شکار بپردازند.

 

توضیحی پیرامون کمیته مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی

نظام مدیریت فراگیر تالاب انزلی، تحت نظر  "کمیته مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی " انجام می شود  این کمیته ، در بخش های مختلف خود ، از زیرکمیته هایی تشکیل می شود که بررسی های فنی هر بخش برعهده آنان گذاشته شده است.

بررسی فنی در هر بخش توسط زیر کمیته تخصصی و جلب توافق کمیته مدیریت تالاب انزلی صورت می گیرد.

به دلیل آنکه اعضای "کمیته مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی" شامل نمایندگان دستگاه های عضو می باشند، مسایل فنی موضوعات مربوط باید پیش از برپایی نشست "کمیته مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی " مورد بررسی قرار گیرند.

بنابراین، بر اساس بیانیه تاسیس کمیته  در فاز 1 طرح    ، این کمیته در فاز دوم  با ریاست استانداری آغاز به کار می نماید .   

 از طریق ایجاد زیر کمیته های تخصصی با هماهنگی کمیته مدیریت تالاب انزلی، یک نظام نهادی برای فعالیت های حفاظت فراگیر تالاب ایجاد خواهد شد. به منظور پشتیبانی از عملکرد زیر کمیته های تخصصی، کارشناسان تیم جایکا درجهت انتقال سریع و تاثیر گذار تکنولوژی در دستگاه های مسئول هر بخش کار خواهند نمود.

توسعه ظرفیت کارکنان اداره حفاظت محیط زیست گیلان در فاز اول پروژه انجام شده بود. در فاز دوم، علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست، این امر برای دیگر دستگاه های ذیربط نیز در نظر گرفته شده است. دستگاه های عضو زیر کمیته های تخصصی در جدول زیر نمایش داده شده اند.

 

 فهرست دستگاه های عضو زیر کمیته

بخش   (1)   حفاظت اکولوژیک تالاب   ( وظیفه :  مدیریت اکولوژیک تالاب انزلی )

  در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی  با  اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان است .

 دستگاه های عضو 

الف) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان          

ب) سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان

ج) اداره کل شیلات استان گیلان

د) پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور

ه) اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان

و) شرکت سهامی آب منطقه ای استان گیلان

ز) شرکت آب و فاضلاب استان گیلان

ح) شرکت آب و فاضلاب روستایی استان گیلان

ط) اداره کل بنیاد مسکن استان گیلان

ی) اداره کل ثبت اسناد و املاک

ک) اداره کل راه، مسکن و شهرسازی

ل) اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان

م) شهرداری ها

ی) اتحادیه آب بندان داران

ک) متخصصین و خبرگان اکوسیستم تالاب

ل) نهادهای مردمی           

  

(2)  بخش مدیریت آبخیز   ( وظیفه  :  کنترل و مدیریت رسوب مربوط به تالاب انزلی )

در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی  با   اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان است

 

دستگاه های عضو

الف) اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان گیلان

ب) شرکت آب منطقه ای استان گیلان

ج) سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان

د) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان

ه) اداره کل هواشناسی استان گیلان   

 

(3)  بخش مدیریت فاضلاب  ( وظیفه  : مدیریت آبخیز مربوط به تالاب انزلی )

در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی  با    شرکت آب و فاضلاب استان گیلان است

 دستگاه های عضو

الف) شرکت آب و فاضلاب استان گیلان

ب) شرکت آب و فاضلاب روستایی استان گیلان

ج) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان 

 

 (4)  بخش مدیریت پسماند   ( وظیفه : مدیریت پسماند در رابطه با تالاب انزلی )

در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی با  اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان است

  دستگاه های عضو

الف) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان

ب) سازمان مدیریت پسماند استان گیلان

ج) سازمان مدیریت پسماند شهری (شهرداری رشت)

د) شهرداری های (انزلی، صومعه سرا، فومن و ماسال) 

 

(5)بخش  اکوتوریسم  ( وظیفه  : ارتقای اکوتوریسم مربوط به تالاب انزلی )

در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی با اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان است

 دستگاه های عضو

الف) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان

ب) اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان گیلان

    

 (6)   بخش آموزش زیست محیطی  ( وظیفه : اجرای آموزش زیست محیطی با استفاده از تالاب انزلی )

در این بخش  نقش اصلی زیر کمیته های تخصصی  اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان است

 دستگاه های عضو

الف) اداره کل حفاظت محیط زیست استان گیلان

ب) اداره کل آموزش و پرورش استان گیلان

ج) کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان

د) سازمان های مردم نهاد

نکته: دستگاه هایی که زیرشان خط کشیده شده است، دستگاه های مسئول در هر زیر کمیته می باشد.

همانطور که ملاحظه می شود سازمانهای مردم نماد در دو کمیته 1 و  6 عضو بوده و مسئولیت دارند .

 

 مدیریت اکولوژیک تالاب  و مشکلات آن

اهم مشکلات و مسائل مدیریت زیست محیطی تالاب انزلی در جدول زیر  درج شده است (منبع  :مطالعات طرح جامع تالاب انزلی 2002 )

 

مسائل اصلی :

به دلیل ورود فا ضلاب تصفیه نشده کشا ورزی و زهکش شدن آب به درون تالاب ،آب مصرف شده درآبیا ری اراضی و ورود فا ضلابهای صنعتی، کیفیت آب تالاب کا هش یا فته است.	کا هش کیفیت آب
زبا له های جا مد حوزه آبخیز در تالاب انباشته میشود. بنا براین لازم است که از تخلیه غیر قا نونی زبا له در حوزه  تالاب جلو گیری کنیم.	تخلیه زبا له جامد
ورود رسوبات حا صل از فر سا یش در تالاب سبب کم شدن عمق تالاب می گردد. جذر و مد دریای خزر این مشکل را بغرنج تر می کند.	رسوب گذاری
ماکروفیتها یی چون سرخس آبی (آزولا ) در تالاب به صورت غیر قا بل کنترل در حا ل گسترش هستند و اخیرا حدود 25% از کل منطقه را پوشانده است. این امر زیستگا ه پرندگا ن آبی را در معرض خطر قرار می دهد.	رشد بی رویه گیاهان آبزی
تنها آن دسته از مناطقی که بعنوان منطقه حفاظت شده تعیین گردیده اند، به طور قا نونی حفاظت می شوند. در حالیکه  سا یر منا طق تالاب تحت حفا ظت نمی باشند.تا زمانیکه محدوده قانونی تالاب مشخص نباشد، مشکلاتی از قبیل تصرف اراضی جهت فعالیتهای کشاورزی و سایر موارد مشابه وجود دارد.	وضعیت ضعیف و نا مناسب قوانین
استفاده از تورهای غیر قا نونی ما هیگیری، شکا ر در منطقه شکا ر ممنوع و دیگر فعا لیتهای غیر قا نونی در تالاب شایع می باشند.	فعا لیتهای غیر قانونی
هیچگونه مکانیسمی جهت مشا رکت بهره وران در مدیریت جا مع تالاب وجود ندارد.	عدم مشارکت   بهره وران در مدیریت تالاب
اداره کل حفا ظت محیط زیست از کمبود بودجه رنج می برد.	نداشتن بودجه لازم

منابع  : 1 -سایت رسمی سازمان جنگل ها ،مراتع وآبخیزداری - www.frw.org

          2 سایت رسمی کنوانسیون رامسر ( www.Ramsar.org 

          3-سایت رسمی آبخیزداری تالاب انزلی www.Anzaliwetland.com 

          4 - مطالعات مدیریت جامع حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی در جمهوری اسلامی ایران  2004-2002